Chế độ ăn bền vững có nghĩa là gì?
Chế độ ăn bền vững được xem xét thông qua 4 khía cạnh cốt lõi : “sức khỏe dinh dưỡng”, “nền tảng kinh tế”, “bối cảnh văn hóa, xã hội”, và “môi trường”.
Chế độ ăn bền vững hướng tới việc lựa chọn thực phẩm ít ảnh hưởng đến môi trường nhất. Giảm lượng carbon, và đảm bảo an ninh lương thực và dinh dưỡng. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một cuộc sống lành mạnh cho cả thế hệ hiện tại và tương lai.
Đây là một chế độ ăn uống dễ tiếp cận, tôn trọng sự đa dạng sinh học và hệ sinh thái. Thích hợp với mọi lứa tuổi và tầng lớp xã hội. Nó cũng phải đảm bảo tính văn hóa và kinh tế. Được ứng dụng hiệu quả vì giá cả phải chăng, đủ dinh dưỡng, an toàn và tốt cho sức khỏe.
FAO và WHO đề xuất một số điểm chính của chế độ ăn bền vững:
Thời điểm bắt đầu: Bắt đầu từ thời kỳ sớm nhất có thể. Bao gồm cả việc đảm bảo sức khỏe dinh dưỡng trước khi mang thai và việc cho con bú sữa mẹ.
Ưu tiên nguyên liệu thô: Ưu tiên sử dụng thực phẩm không qua xử lý hoặc đã qua xử lý ít. Trồng trọt hoặc sản xuất một cách bền vững để giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.
Hạn chế ăn thừa: Giảm lượng thịt, cá, trứng, sữa tiêu thụ. Hạn chế việc sử dụng rượu, bia và thức uống đóng chai.
Ăn uống bền vững: Sử dụng thực phẩm có nguồn gốc tự nhiên và gen bản địa. Tránh canh tác và nuôi trồng quá mức, và tôn trọng văn hóa địa phương.
Giảm thiểu sử dụng nhựa: Hạn chế việc sử dụng nhựa và các sản phẩm liên quan đến nhựa trong bao bì thực phẩm để giảm thiểu ô nhiễm môi trường.
Cách thực hiện chế độ ăn bền vững tại Việt Nam
- Bản địa (Local): Thúc đẩy sử dụng thực phẩm địa phương thay vì nhập khẩu từ nước ngoài. Ưu tiên các loại thực phẩm sản xuất gần nhà nhất. Từ đó hỗ trợ nguồn lợi nhuận cho nông dân địa phương và giảm thiểu tác động đến môi trường do vận chuyển hàng hóa.
- Theo mùa (Seasonal): Hướng tới sử dụng thực phẩm theo mùa vụ để tối ưu hóa nguồn lợi tự nhiên. Giảm thiểu việc sử dụng phụ gia hóa học trong quá trình canh tác và nuôi trồng.
- Thịt ngon ăn ít (Less and better): Thúc đẩy tiêu thụ ít thịt hơn bằng cách kết hợp thêm đậu, đỗ vào các món ăn thịt để tăng gia vị. Giảm thiểu tác động đến môi trường do sản xuất thịt.
- Toàn phần (Whole-food): Ưu tiên sử dụng thực phẩm nguyên liệu tự nhiên và ít chế biến để giữ nguyên giá trị dinh dưỡng. Giảm lượng chất thải từ bao bì không cần thiết.
- Thô (Original): Sử dụng dầu, chất béo, muối và đường được chiết xuất từ thực phẩm tự nhiên hoặc từ thiên nhiên. Hạn chế sử dụng các loại sản phẩm hóa học và chế biến thực phẩm ở nhiệt độ cao.
- Tận hưởng (Enjoy life): Dành thời gian thưởng thức và nấu nướng các món ăn cùng gia đình. Tạo ra một không gian ấm cúng và trải nghiệm ẩm thực đầy niềm vui.
- Kiên định (Trust your taste): Đặt niềm tin vào khẩu vị cá nhân. Cảnh giác với quảng cáo và marketing thực phẩm không lành mạnh. Khuyến khích việc sử dụng phương tiện công cộng hoặc đi bộ khi đi mua sắm. Thúc đẩy bữa ăn gia đình hàng ngày.
Bằng cách này, chúng ta có thể áp dụng chế độ ăn bền vững một cách dễ dàng và hiệu quả. Đảm bảo sự cân bằng giữa các khía cạnh văn hóa, môi trường và kinh tế.
Ý nghĩa của chế độ ăn bền vững
Về dinh dưỡng:
Thói quen ăn uống không đúng đã gây ra những tác động nghiêm trọng đối với sức khỏe của 8 tỷ người trên thế giới. Điều đáng lo ngại là có 2 tỷ người thiếu hụt vi chất dinh dưỡng, gần 1 tỷ người bị suy dinh dưỡng kinh niên, và 0.2 tỷ trẻ em dưới 5 tuổi mắc chứng thấp còi. Vấn đề thừa cân béo phì cũng đang gia tăng toàn cầu, với khoảng ~2 tỷ người thừa cân (0.6 tỷ người béo phì), bao gồm cả trẻ em.
Chuỗi cung ứng thực phẩm hiện tại đang đe dọa đến an ninh lương thực hiện tại và tương lai. Đặc biệt, việc thiếu hụt dinh dưỡng có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với sức khỏe tinh thần và tinh thần của con người.
Về môi trường:
Ngành sản xuất nông nghiệp hiện nay đóng góp đến 30% phát thải khí nhà kính. Tiêu tốn tới 70% lượng nước. Sản xuất nông nghiệp và công nghiệp cũng đang là nguyên nhân chính gây phá rừng, cạn kiệt tài nguyên. Gây biến đổi khí hậu, và ô nhiễm nguồn nước và đất đai.
Một môi trường sống lành mạnh là yếu tố quan trọng để đảm bảo sức khỏe và hạnh phúc toàn diện của con người. Chế độ ăn bền vững hướng tới việc cân bằng giữa lợi ích dinh dưỡng và bảo vệ môi trường.
Về kinh tế, văn hóa, xã hội:
Sự lựa chọn thực phẩm thường phản ánh sự ảnh hưởng của xã hội và văn hóa hơn là nhu cầu dinh dưỡng. Ví dụ, những người sống gần khu vực công nghiệp hoặc các tuyến đường lớn ở nước ngoài thường dễ tiếp cận với các sản phẩm thức ăn nhanh và nước ngọt có chứa nhiều đường.
Vấn đề này không chỉ liên quan đến việc chuyển đổi từ loại thực phẩm này sang loại khác. Mà còn đến vấn đề về địa lý, giáo dục, thu nhập và mô hình tiêu thụ thực phẩm.
Để xóa đói, giảm nghèo, đảm bảo an ninh lương thực và chống suy dinh dưỡng. Cũng như thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội cho mọi người. FAO đã đặt ra những mục tiêu lớn mà chế độ ăn bền vững có thể giải quyết.
Cuối cùng
Khi chính phủ và các cơ quan quản lý chính trị tham gia cùng với lợi thế về quyền lực và uy tín. Các quốc gia thành viên của Liên Hợp Quốc đã cam kết từ năm 2016 đến 2035. Phải “tăng cường hệ thống lương thực bền vững bằng cách phát triển các chính sách công từ sản xuất đến tiêu dùng và các lĩnh vực liên quan khác. Nhằm cung cấp khả năng tiếp cận thực phẩm đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng của người dân. Thúc đẩy chế độ ăn uống lành mạnh, an toàn và đa dạng”.
Đó là một minh chứng rõ ràng cho thấy. Dù có vẻ như chế độ ăn uống chỉ là một vấn đề cá nhân nhỏ. Nhưng thực tế, mỗi hành động của chúng ta đều có ảnh hưởng đến sự bền vững của gia đình mình một cách không nhìn thấy được. Điều này cũng ảnh hưởng đến thế hệ kế tiếp và có tác động đến kinh tế, chính trị, văn hóa và xã hội của từng quốc gia mà chúng ta sống.
Vậy nên, việc tiêu dùng thực phẩm hàng ngày của chúng ta, thực ra, có tầm ảnh hưởng toàn cầu.
Nguồn tham khảo:
https://www.fao.org/3/i5640e/i5640e.pdf
https://en.wikipedia.org/wiki/Sustainable_diet
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK540292/